کبد یا liver در پشت دندها در قسمت فوقانی راست شکم قرار دارد . حدوداً ۱۵۰۰ گرم وزن دارد و به چهار لوب تقسیم می شود . لایه نازکی از بافت پیوندی هر لوب را در بر گرفته که به داخل هر لوب نیز نفوذ کرده و توده کبدی را به واحد های کوچکی به نام لوبول تقسیم می کند
کبد بزرگ‌ترین غده بدن است که نقش اساسی در متابولیسم مواد غذایی اصلی یعنی قندها، پروتئین‌ها و چربی‌ها دارد. به طور کلی حدود ۳ تا ۴ درصد جمعیت کشور از بیماریهای کبدی رنج می‌برند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از انواع هپاتیت، نارسایی‌ها، اختلالات و قولنجهای کبدی.
کبد حدود یک و نیم کیلوگرم وزن دارد و مانند یک اسفنج غرقه به خون در سمت راست معده قرار دارد. سکان کشتی بدن انسان و آخرین طبخ و تصفیه‌خانه دستگاه گوارشی است که مانند صافی انواع غذاها غیر از چربی‌ها از آن عبور کرده و تصفیه شده و مواد مفید آن جذب خون میشود.
کبد عضو سم زدای بدن بوده و بیش از ۵۰۰ کارکرد حیاتی دارد. تفکیک مواد مغذی از مواد زاید، سم‌زدایی، تجزیه مواد شیمیایی، انهدام میکروب‌ها، تنظیم هورمون‌ها، سوخت‌و‌ساز چربی‌ها، پروتئین‌ها و قندها، دفع اوره و … از وظایف کبد است.
هر چیزی که می خوریم، می‌آشامیم، تنفس می‌کنیم یا با پوستمان تماس دارد سرانجام به کبدمان می‌رسد، بنابراین اگر این عضو دچار اختلال شود، همه بدن را درگیر کرده و عوارض آن به سرعت انتشار پیدا میکند و علائمی چون زردی پوست، خستگی مفرط، التهاب بدن، عطش، چربی خون بالا و… از جمله علائم بروز مشکل در کبد محسوب میشود.
بیماریهای کبدی یکی از شایع‌ترین بیماریهای کشور ما است. مهم‌ترین بیماریهای کبدی عبارتند از: انواع هپاتیت ، کبد چرب ، سیروز کبدی ، نارسایی کبدی ، اختلال کبدی و قولنجهای کبدی.
علایم خوب کار نکردن کبد به قرار زیر میباشد:
۱- عدم تحمل غذاهای چرب و ادویه دار. ۲- افزایش وزن. ۳- سردرد تکرار شونده. ۴- سوء هاضمه. ۵- یبوست مزمن. ۶- ضایعات پوستی: اگزما، پسوریازیس و جوش دانه ها. ۷- طعم فلزی در دهان. ۸- تورم و یا درد شدید شکم. ۹- اختلالات رود ه ای، سینوسی و آلرژیک. ۱۰- سیستم ایمنی ضعیف. ۱۱- پیری زود رس. ۱۲- خستگی مزمن. ۱۳- خونریزی و یا کبود شدن سریع پوست. ۱۴- ادم(خیز) پاها. (تجمع پاها از مایعات) ۱۵- مدفوع آغشته به خون و یا قیر مانند و یا مدفوع کم رنگ. ۱۶- ادرار خیلی تیره.۱۷- خارش طولانی مدت پوست. ۱۸- بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ و علائم شبیه آنفلوانزا.
کبد چرب یک التهاب کبدی است که در اثر تجمع بیش از اندازه چربی در بافت کبد ایجاد می شود .در این بیماری تجمع بیش از حد چربی در کبد ، گاه باعث اختلال در فعالیت طبیعی بافت کبد می گردد که می تواند سیر پیشرونده پیدا کند و باعث نارسایی کبد و یا سیروز کبدی گردد.
علت بیماری کبد چرب : اگرچه علت اصلی بیماری کبد چرب مشخص نیست، ولی به نظر می رسد این بیماری ارتباط نزدیک با برخی بیماری های متابولیک دارد که از آن جمله : چاقی ، افزایش کلسترول وتری گلیسرید خون و دیابت را می توان نام برد. در درمان کبد چرب ، کنترل این بیماری های زمینه ای بسیار موثر می باشد.
بیماری کبد چرب اغلب افراد را در سنین میانسالی مبتلا می کند. اکثر بیماران از افزایش وزن و چاقی به ویژه چاقی شکمی رنج می برند. همچنین می توانند دچار افزایش چربی های خون بوده و یا از مبتلایان به دیابت باشند.
علائم سیروز کبد چیست؟
بیماران سیروتیک اکثراً علائم مختصری دارند. دو مشکل عمده ای که در نهایت باعث ایجاد علائم در این ها می شود، از دست رفتن تدریجی عملکرد سلول کبدی به دلیل فرسودگی کبد و فیبروز (لیفی شدن) آن می باشد.
بیماران مبتلا به سیروز کبد ممکن است حالاتی مانند خستگی،ضعف،ناتوانی،بی اشتهایی،تهوع و یا کاهش وزن داشته باشند.
با کاهش تدریجی عملکرد کبد، پروتئین کمتری در این عضو ساخته می شود؛ مثلا ساختن آلبومین که پروتئین مهم خون است کاهش یافته و در نتیجه در اثر کمبود آن آب در پاها تجمع می یابد که به آن ادم می گوییم و یا این که آب در شکم تجمع می یابد(آسیت). از طرفی کاهش پروتئین های انعقاد خون ایجاد کبودی در پوست بدن و خونریزی از سوراخ ها و مخاط های بدن را افزایش می دهد.
در مراحل نهایی پوست ممکن است زرد شود که این دلیل رنگدانه های زرد صفراوی است و در بعضی افراد خارش پوست دلیل رسوب املاح صفراوی در زیر جلد است. شیوع بیشتر سنگ کیسه صفرا در این افراد به دلیل عدم وجود صفرای کافی در کیسه صفرا می باشد.
کبد افراد مبتلا به سیروز کبد توانایی خنثی سازی سمومی که در خون ساخته و حمل می شوند را ندارد. این سموم باعث کاهش عملکرد ذهن و تغییرات شخصیتی و حتی خواب آلودگی و کما می شوند. ممکن است اولین علامت تجمع این سموم در مغز، بی توجهی به ظاهر شخصی خود، فراموشی، عدم تمرکز حواس و تغییر در عادت زمان خواب باشد (بی خوابی شبانه و چرت زدن روزانه).
هپاتیت حاد ویروسی:
این بیماری یک التهاب شایع کبدی است که به وسیله‌ی ویروس‌های هپاتیتE A,B ,C ,D, ایجاد میگردد.
هپاتیت A از طریق خوردن مواد آلوده مثل: آب و غذای آلوده به فاضلاب انتقال می‌یابد. بی‌اشتهایی شایع‌ترین علامت آن است. سایر علایم آن شامل تهوع، استفراغ، درد در ناحیه بالایی شکم، و ادرار تیره و زرد میباشند. بهبودی معمولاً کامل بوده و عوارض طولانی مدت به ندرت دیده میشود.
هپاتیتC ,B می‌توانند به‌صورت مزمن در آمده و افراد مبتلا می توانند ناقل بیماری شوند. این دو نوع بیماری از طریق خون، محصولات خونی، منی و بزاق انتقال می‌یابند. به‌عنوان مثال سوزن آلوده، انتقال خون یا جراحات باز که باعث پاشیده شدن خون به دهان و چشمها میگردد، همچنین تماس جنسی، از راه‌های انتقال هستند. هپاتیت مزمن فعال، میتواند منجر به سیروز و نارسایی کبدی گردد.
ویروس هپاتیت D برای بقا و انتقال، به ویروسB متکی است. این بیماری میتواند همزمان با هپاتیت B، ایجاد شود. این بیماری معمولاً به صورت مزمن در می‌آید.
هپاتیت که بیشتر در کشورهای جنوبی، شرقی و مرکزی آسیا، شرقی و غربی آفریقا گزارش شده است از طریق دهانی – مدفوعی انتقال می‌یابد و به نظر می‌آید که آب آلوده در مناطق پرجمعیت ساکن در شرایط غیربهداشتی، میتواند منبع عفونت باشد.
هپاتیتE معمولاً به صورت حاد دیده میشود.
هپاتیتC ,B می‌توانند به‌صورت مزمن در آمده و افراد مبتلا می توانند ناقل بیماری شوند. این دو نوع بیماری از طریق خون، محصولات خونی، منی و بزاق انتقال می‌یابند.
به وجود سنگ در کیسه صفرا اطلاق میگردد. سنگ کیسه صفرا عمدتا ازبلورهای کلسترول تشکیل یافته است اما در این سنگها املاح صفراوی و کلسیم نیز مشاهده میگردد. رژیم غذایی پر چرب و کم فیبر، اضافه وزن و چاقی و قرصهای ضد بارداری از عوامل بروز سنگ کیسه صفرا میباشد.
یرقان(زردی):
به افزایش غلظت بیلی روبین خون اطلاق میگردد. یرقان موجب زرد شدن پوست، سفیدی چشمها و غشاء مخاطی دهان میشود. این رنگ زرد در موارد شدید تر به قهوه ای میگراید. انسداد مجاری صفراوی، بیماریهای خونی (مانند کم خونی)، نارسایی های کبدی، نقصهای ژنتیکی و هپاتیت ویروسی از عوامل بوجود آورنده یرقان میباشند. مصرف غذاها و مواد شیمایی حاوی مقادیر زیاد بتا کاروتن مانند هویج نیز باعث زردی پوست میشود اما سفیدی چشم در این حالت زرد نمیشود. یرقان فیزیولوژیک در نوزادان تازه متولد شده یک امر طبیعی و بی خطر میباشد. این زردی از روز دوم و پنجم تولد در نوزاد بروز کرده و حداکثر تا دو هفته باقی میماند. علت زردی فیزیولوژیک تغییرات خونی و عدم تکامل کامل کبد نوزاد می باشد. اگر زردی پس از هفته نخست تولد در نوزاد بروز کند ممکن است بعلت شیر مادر باشد که می‌بایست شیر مادر برای چند روز قطع و سپس مجددا آغاز گردد. (البته زردی نوزادان را حتما با پزشک متخصص خود در میان بگذارید) زردی نشانه بیماریست است و نه یک بیماری.
خوراکی های مناسب برای کبد:
آب تره – بادام و روغن بادام (روغن آراشید) برای کبد و کیسه صفرا بسیار مفید است. از زرشک، شربت و مربا تهیه می‌کنند و زرشک‌پلو را چنانچه با زعفران میل کنند برای رفع اختلالات کبدی بسیار سودمند است.
جوشانده جو برای بیماران کبدی تجویز میشود. جعفری یا جوشانده آن اشتها‌آور است و برای معالجه بیماران کبدی بسیار مفید است. نعناع و خانواده آن تسکین‌دهنده درد کبد و بیماری آن است. سبوس گندم برای رفع نارسایی‌های کبد اثر شفابخش دارد. نقش گریپ‌فورت و انواع مرکبات در معالجه اختلالات کبدی قطعی است. خیار که خوب جویده یا رنده شود و یا آب خیار برای کبد مفید است. آووکادو که با روغن زیتون و آب لیمو و کمی خردل قبل از غذا می‌خورند برای تقویت فعالیت سلول‌های کبدی و رفع ناراحتی کبدی بسیار مفید و ثمربخش است.
آب آلبالو – کشمش، آب انگور، سیب، انار و آب همه میوه‌جات، فعالیت سلول‌های کبدی را افزایش میدهد. تمشک و توت فرنگی و انواع توت برای کبد بسیار مهم است. میوه‌‌های دیگری که برای رفع اختلالات کبدی لازم و ضروری است عبارتند از:
کدو، گلابی، نارگیل، سیب، آلو یا آلو زرد، گوجه سبز، انجیر، زنجبیل، هویج (باید کم خورده شود)، کرفس، شاهی، ترتیزک، روغن زیتون، انگور، خربزه و گرمک، آبغوره، دارچین، ترب و تربچه، بادنجان رسیده، موز، هلو و شلیل و انجیر.
گیاهان مناسب برای تقویت کبد یا درمان بیماریهای کبدی :
کاسنی ( تقویت کبد) – گل قاصد – دانه خار مریم (گیاه ۱۰۰ درصد کبدی, ضد کبد چرب و ضد سیروز کبدی )- کنگر فرنگی یا آرتیشو- گل گندم ( تقویت کبد )-
شنگ – هندوانه ابوجهل- سنجد – نعناع – شبد زرد – سورنجان
و گیاهانی که برای بیماران کبدی مضر شناخته شده‌اند عبارتند از: گوجه فرنگی، بادنجان، اسفناج، پسته، زردآلو، کاکائو، شلغم، کلم، زردچوبه.
کاسنی برای تقویت کبد گیاه خوبی است ولی چون خاصیت صفرا آوری دارد برای کسانی که سنگ صفرا دارند منع مصرف دارد.
دانه خار مریم از کبد در برابر آسیب های ناشی از الکل – هپاتیت – کبد چرب و سیروز محافظت میکند و کمیسیون E آن را به عنوان یکی از بهترین درمان کننده های سیروز میشناسد.تونیک محرک کبد و دارای اثر آنتی هپاتوتوکسیک – درمان سیروز و بیماریهای مزمن کبدی و مسمومیت های کبدی .این گیاه با اینکه صفرا آور است ولی چون املاح صفراوی را کاهش میدهد برای کسانی که سنگ صفرا دارند منع مصرف ندارد
کنگر فرنگی یا آرتیشو به دلیل جلوگیری از انباشته شدن چربی در کبد به عنوان یک گیاه دارویی ضد کبد چرب شناخته شده است.ولی در بیماریهای انسدادی کیسه صفرا منع مصرف دارد.
گیاهانی که برای بیماران کبدی مضر شناخته شده‌اند : گوجه فرنگی، بادنجان، اسفناج، پسته، زردآلو، کاکائو، شلغم، کلم، زردچوبه.
برای آموزش طرز تهیه هر کدام از گیاهان به صفحه معرفی گیاه مربوطه در بخش شناخت گیاهان دارویی مراجعه نمایید.
برای دیدن طرز استفاده از گیاه کاسنی تقویت کننده کبد اینجا کلیک کنید
برای دیدن طرز استفاده از گیاه خار مریم گیاه صد در صد کبدی اینجا کلیک کنید
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
